course after 10th : मित्रांनो दहावी हा आयुष्यातला एक महत्त्वाचा टप्पा आहे आणि दहावीनंतर आपण जी फिल्ड निवडणार आहोत ती आपलं एकंदरीत भविष्य ठरवत असते पण दहावीनंतर कोणता कोर्स निवडावा यासाठी खूप सारी मुलं गोंधळलेली असतात त्यांनाच मदत म्हणून पुढील लेख आपण लिहिला आहे जो तुम्हाला तुमचे भविष्य ठरवण्यासाठी उपयुक्त ठरेल!
१०वी नंतर पुढील शिक्षणाची दिशा निवडताना अनेक विद्यार्थी आणि पालक गोंधळात पडतात. कोणता कोर्स भविष्यासाठी योग्य ठरेल? कोणत्या क्षेत्रात संधी आहेत? या लेखात आपण १०वी नंतर उपलब्ध असलेल्या टॉप कोर्सेसची माहिती घेणार आहोत.
🟢 1. विज्ञान शाखा (Science Stream)course after 10th
कोर्सेस: ११वी विज्ञान, ITI, डिप्लोमा इंजिनिअरिंग संधी: इंजिनिअर, डॉक्टर, फार्मासिस्ट
दहावीचा निकाल लागल्यानंतर विद्यार्थ्यांसमोर तीन प्रमुख शिक्षण शाखा निवडण्याचा पर्याय असतो – विज्ञान, वाणिज्य आणि कला. या पैकी विज्ञान शाखा ही सर्वाधिक व्यावसायिक संधी देणारी मानली जाते. जर विद्यार्थ्याने दहावीमध्ये चांगले गुण मिळवले असतील आणि त्याचा कल इंजिनीअरिंग, एमबीबीएस, फार्मसी, बीएस्सी, बीसीएस, किंवा टेक्नॉलॉजी क्षेत्रातील कोर्सेसकडे असेल, तर विज्ञान शाखा ही उत्तम निवड ठरते. अकरावी आणि बारावी ही दोन वर्षे विज्ञान शाखेत घालवल्यास विद्यार्थ्याला गणित, जीवशास्त्र, भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र यांसारख्या विषयांचे सखोल अध्ययन करता येते. हे ज्ञान पुढील व्यावसायिक अभ्यासक्रमासाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरते. विज्ञान शाखेमुळे संशोधन, वैद्यकीय सेवा, अभियांत्रिकी, माहिती तंत्रज्ञान यांसारख्या क्षेत्रांत करिअरच्या अनेक संधी उपलब्ध होतात. योग्य मार्गदर्शन, नियोजनबद्ध अभ्यास आणि सातत्यपूर्ण मेहनतीने विज्ञान शाखेत उज्ज्वल यश प्राप्त करता येते. त्यामुळे जर तुम्हाला भविष्यात प्रगत विज्ञान आधारित करिअर करायचे असेल, तर विज्ञान शाखा निवडणे हा योग्य निर्णय ठरू शकतो.
🟢 2. वाणिज्य शाखा (Commerce Stream) course after 10th
कोर्सेस: ११वी वाणिज्य, B.Com, CA, CS संधी: अकाउंट्स, बँकिंग, फायनान्स
जर तुम्हाला आकडेमोड, आर्थिक व्यवहार, बँकिंग व अकाउंटिंग यामध्ये स्वारस्य असेल तर वाणिज्य शाखा ही तुमच्यासाठी योग्य पर्याय ठरू शकते. दहावी नंतर तुम्ही अकरावी आणि बारावी वाणिज्य शाखेतून पूर्ण करू शकता. त्यानंतर बी.कॉम (B.Com), चार्टर्ड अकाउंटंट (CA), कंपनी सेक्रेटरी (CS), बिझनेस मॅनेजमेंट (BBA) यासारखे अनेक अभ्यासक्रम उपलब्ध आहेत. हे कोर्सेस पूर्ण केल्यानंतर तुम्हाला अकाउंट्स, फायनान्स, बँकिंग, टॅक्स कन्सल्टन्सी, ऑडिटिंग, शेअर मार्केट आणि बिझनेस अॅनालिटिक्ससारख्या क्षेत्रांमध्ये नोकरी किंवा स्वतंत्र व्यवसाय करण्याच्या मोठ्या संधी मिळतात. वाणिज्य शाखेतील शिक्षण तुम्हाला फक्त नोकरीसाठीच नव्हे तर उद्योजकतेच्या दिशेनेही घेऊन जाऊ शकते. सरकारी व खाजगी क्षेत्रातही कॉमर्स विद्यार्थ्यांची मागणी मोठ्या प्रमाणावर असते. योग्य दिशा, मार्गदर्शन आणि सातत्यपूर्ण अभ्यास केल्यास वाणिज्य शाखेत यशस्वी आणि स्थिर करिअर घडवता येते. त्यामुळे आकडे, नियम आणि आर्थिक व्यवस्थापन यामध्ये रुची असणाऱ्यांनी नक्कीच कॉमर्स निवडावा.
🟢 3. कला शाखा (Arts Stream) course after 10th
कोर्सेस: ११वी कला, BA, बीपीएड, डिझाईन संधी: शिक्षक, लेखक, UPSC, MPSC
दहावीनंतर उपलब्ध असलेल्या तिसऱ्या महत्त्वाच्या शिक्षण शाखेमध्ये कला शाखा (Arts) ही खूपच व्यापक आणि संधींनी भरलेली आहे. जर तुम्हाला लिखाण, समाजशास्त्र, इतिहास, राजनीति शास्त्र, मानसशास्त्र, फाइन आर्ट्स, डिझाईन किंवा सामाजिक सेवा यामध्ये रस असेल तर कला शाखा हा योग्य मार्ग आहे. अकरावी व बारावी कला शाखेतून केल्यानंतर तुम्ही BA, बीपीएड, मास कम्युनिकेशन, डिझाईन, BFA, LLB यासारखे विविध पदवी अभ्यासक्रम करू शकता.
कला शाखेमुळे शिक्षक, लेखक, पत्रकार, सामाजिक कार्यकर्ता, डिझायनर, तसेच UPSC, MPSC, SSC यासारख्या स्पर्धा परीक्षांना तयारी करून सरकारी सेवा मिळवण्याचेही मोठे मार्ग खुले होतात. ही शाखा विचारशक्ती, सर्जनशीलता आणि सामाजिक जाण वाढवण्याचे उत्तम साधन आहे. योग्य मार्गदर्शन आणि मेहनतीने कला शाखेतूनही यशस्वी व प्रतिष्ठित करिअर साध्य करता येते. तुम्हाला समाजासाठी काहीतरी करायचे असेल, तर कला शाखा उत्तम पर्याय आहे.
🟢 4. व्यावसायिक कोर्सेस (Vocational Courses) course after 10th
उदाहरण: ITI, पॉलिटेक्निक, हॉटेल मॅनेजमेंट, फॅशन डिझाईन
दहावीनंतरचा चौथा महत्त्वाचा पर्याय म्हणजे व्यावसायिक कोर्सेस (Vocational Courses). ज्यांना लवकर नोकरी मिळवायची इच्छा आहे किंवा शिक्षणासोबत कौशल्य आत्मसात करायचे आहे, अशा विद्यार्थ्यांसाठी हे कोर्सेस अतिशय उपयुक्त ठरतात. दहावीनंतर तुम्ही ITI, पॉलिटेक्निक, हॉटेल मॅनेजमेंट, फॅशन डिझाईन, ब्यूटीशियन, डाटा एंट्री, इलेक्ट्रिशियन, ऑटोमोबाईल टेक्नॉलॉजी, डिझेल मेकॅनिक यासारख्या विविध डिप्लोमा कोर्सेससाठी प्रवेश घेऊ शकता.
हे कोर्सेस सहसा २ ते ३ वर्षांचे असतात आणि त्या कालावधीत तुम्हाला विशिष्ट कौशल्यांचे सखोल प्रशिक्षण दिले जाते. या प्रशिक्षणाच्या आधारे तुम्ही सरळ नोकरी मिळवू शकता किंवा स्वतंत्र व्यवसाय सुरू करू शकता. सरकारी आणि खाजगी क्षेत्रात अशा व्यावसायिक कौशल्य असलेल्या तरुणांची मोठ्या प्रमाणावर मागणी असते.
ज्यांना शिक्षणासोबतच लगेच कमाई सुरू करायची आहे, त्यांनी नक्कीच या व्यावसायिक कोर्सेसचा विचार करावा. कमी कालावधीत कौशल्य आधारित करिअर घडवण्यासाठी हे कोर्सेस सर्वोत्तम पर्याय आहेत.
🟢 5. कौशल्य विकास कोर्सेस (Skill Development)
उदाहरण: डिजिटल मार्केटिंग, ग्राफिक डिझाईन, डेटा एन्ट्री
दहावीनंतर करिअरसाठी सर्वात आधुनिक आणि उपयुक्त पर्याय म्हणजे कौशल्य विकास कोर्सेस. 2025 मध्ये आणि पुढील काळात ज्या क्षेत्रांना मोठा मागणीचा ट्रेंड आहे, त्यामध्ये डिजिटल मार्केटिंग, सोशल मीडिया मार्केटिंग, ग्राफिक डिझाईन, कंटेंट रायटिंग, फोटोग्राफी, व्हिडिओ एडिटिंग, वेब डेव्हलपमेंट यांसारख्या स्किल-बेस्ड कोर्सेस येतात.
हे कोर्सेस सहसा ६ महिने ते १ वर्षांच्या कालावधीत ऑनलाईन किंवा ऑफलाईन स्वरूपात करता येतात. यामध्ये प्रमाणपत्र मिळाल्यानंतर तुम्हाला लगेच फ्रीलान्सिंग, डिजिटल एजन्सी, स्टार्टअप्स किंवा कॉर्पोरेट कंपन्यांमध्ये नोकरीच्या संधी मिळतात.
या क्षेत्रात वयोमर्यादा किंवा शैक्षणिक पात्रता ही मर्यादा फारशी नाही. महत्त्व आहे ते तुमच्या कौशल्याचं. आजच्या डिजिटल युगात हे स्किल्स खूपच मागणीला आहेत आणि भविष्यातही या क्षेत्रात प्रचंड वाढ होणार आहे. त्यामुळे कमी कालावधीत करिअर सुरू करण्यासाठी कौशल्य विकास कोर्सेस हा एक उत्तम पर्याय ठरतो.
| क्र. | शाखेचे नाव | प्रमुख कोर्सेस | करिअर संधी/नोकरी क्षेत्रे |
|---|---|---|---|
| 1 | विज्ञान शाखा (Science) | ११वी विज्ञान, B.Sc, B.E, MBBS, Pharmacy | इंजिनीअरिंग, वैद्यकीय, रिसर्च, टेक्नॉलॉजी |
| 2 | वाणिज्य शाखा (Commerce) | ११वी वाणिज्य, B.Com, CA, CS | अकाउंट्स, बँकिंग, फायनान्स |
| 3 | कला शाखा (Arts) | ११वी कला, BA, BFA, B.Ed, LLB | शिक्षक, लेखक, UPSC, MPSC, पत्रकारिता |
| 4 | व्यावसायिक कोर्सेस (Vocational) | ITI, पॉलिटेक्निक, हॉटेल मॅनेजमेंट, फॅशन डिझाईन | तांत्रिक नोकऱ्या, हॉटेलिंग, डिझाईन, स्वयंरोजगार |
| 5 | कौशल्य विकास (Skill Dev.) | डिजिटल मार्केटिंग, ग्राफिक डिझाईन, कंटेंट रायटिंग | डिजिटल नोकऱ्या, फ्रीलान्सिंग, स्टार्टअप्स |
दहावी नंतरचा काळ हा विद्यार्थ्यांच्या करिअरच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचा असतो. या टप्प्यावर योग्य निर्णय घेतल्यास पुढील शैक्षणिक व व्यावसायिक जीवन यशस्वी होऊ शकते. विज्ञान, वाणिज्य, कला या पारंपरिक शाखांबरोबरच आजकाल व्यावसायिक कोर्सेस आणि कौशल्य विकास कोर्सेस हेही उत्तम पर्याय बनले आहेत. प्रत्येक शाखेची स्वतःची वैशिष्ट्ये, संधी आणि करिअरच्या दिशा आहेत. त्यामुळे तुम्हाला कोणत्या गोष्टीमध्ये खरेच रस आहे, तुमची क्षमता काय आहे आणि भविष्यात तुम्हाला कोणत्या क्षेत्रात काम करायचे आहे, हे लक्षात घेऊन विचारपूर्वक निर्णय घ्या.
यशस्वी करिअरसाठी फक्त शाखा निवडून चालत नाही, तर त्यासोबत मेहनत, सातत्य, योग्य मार्गदर्शन आणि आत्मविश्वासही तितकाच आवश्यक आहे. योग्य मार्ग निवडल्यास आणि त्यावर ठाम राहिल्यास तुमचे स्वप्नातील करिअर निश्चितच साकार होईल. तुमच्या पुढील शिक्षण आणि करिअरसाठी डॉटमराठी तर्फे हार्दिक शुभेच्छा!
तुम्ही कोणता कोर्स निवडण्याचा विचार करत आहात? कमेंटमध्ये नक्की सांगा!
अशाच उपयुक्त माहितीसाठी DotMarathi.com ला भेट देत रहा.
इतर सरकारी नोकरी विषयक जाहिराती साठी तुम्ही या वेबसाईट ला भेट देऊ शकता ! !